ทำไมวันตรุษจีนแต่ละปีไม่ตรงกัน (กำเนิดปฏิทินจีน)

ทำไมวันตรุษจีนแต่ละปีไม่ตรงกัน  (กำเนิดปฏิทินจีน)

 เคยมีคำถามมาอย่างนี้  ทั้งที่เป็นจดหมายและถามทางรายการวิทยุ
 จริงๆ แล้ว  วันตรุษจีนมีกำหนดวันที่ตรงกันทุกปี  คือวันที่ ๑ เดือน ๑ ของจีน  แต่เมื่อมาปรับเป็นวันของปฏิทินสากล  จะเปลี่ยนไปไม่เคยตรงกันเลย  เพราะปฏิทินจีนเป็นการดูวันทางจันทรคติ  ส่วนปฏิทินสากล  ดูวันแบบสุริยคติ

         การดูวันทางจันทรคติของจีน  คือการกำหนดวันและเดือนโดยดูพระจันทร์เป็นหลัก  เมื่อพระจันทร์ขึ้นจากขอบฟ้าตะวันออก  เคลื่อนไปตกที่ของฟ้าตะวันตก  แล้วเวียนมาเป็นพระจันทร์ขึ้นอีกครั้งหนึ่ง  คือ ๑ วัน


         ส่วน...เดือน  เกิดจากการนับรอบเมื่อจันทร์เพ็ญถึงจันทร์เพ็ญ...เป็น ๑ เดือน  โดยนับวันเมื่อพระจันทร์เต็มดวง  เป็นวันที่ ๑  ไปจนถึงพระจันทร์เต็มดวงอีกครั้งหนึ่ง  หรือจะนับวันที่ ๑  เมื่อพระจันทร์ดับหมดกวง  ไปจนถึงวันที่พระจันทร์ดับหมดดวงอีกครั้งหนึ่งก็ได้  นี่คือ ๑ เดือน

         แต่จากการสังเกตของคนจีนโบราณพบว่า  ใน ๑ ปี  มี ๑๒ เดือน  มีวงจรจันทร์เพ็ญ – จันทร์ดับ  ๒๙ วัน  ๖ ครั้ง  และเป็นวงจรที่นับได้อีก ๓๐ วัน  อีก ๖ ครั้ง  ใน ๑ ปี  มี ๑๒ เดือน  จึงคำนวณวันได้เพียง  ๓๕๔ - ๓–๕ วัน  เดือนของคนจีนบางเดือนจึงมี ๒๙ วัน  เรียกว่าเดือนสั้น  เดือนใดมี ๓๐ วัน  เรียกว่าเดือนยาว

          อย่างไรก็ตาม  กำหนดการนับจันทร์เพ็ญ-จันทร์ดับนี้  จะมีบางจังหวะที่ไม่ลงตัว  ทำให้ต้องมีการเพิ่มวัน  เรียกว่า  อธิกวาร  บางปีมีการเพิ่มเดือน  เรียกว่า  อธิกมาส
อธิก แปลว่า เพิ่ม
วาร คือ วัน
มาส แปลว่า เดือน
เพราะคนจีนแต่โบราณนมนานกาล  ก่อนสมัยที่ยังรวมประเทศไม่ได้  แต่อยู่กันเป็นเผ่า ๆ แต่ละเผ่าจะมีการกำหนดให้คนที่มีสติปัญญาไหวพริบดี  เป็นผู้คอยสังเกตธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม  เช่น  การสังเกตพระอาทิตย์  พระจันทร์  การเปลี่ยนแปลงของฤดูกาล  เมื่อใดควรปลูกพืชชนิดใด  อย่างไร  ความรู้นี้มีการสั่งสมและพัฒนามาเรื่อยๆ  จนเกิดเป็นปฏิทินจีน

         ประมาณปี  พ.ศ. ๓๓๗ – ๕๖๗   ยุคราชวงศ์ฮั่นตะวันตก  มีการใช้ปฏิทินจีนโบราณเรียกว่า  ปฏิทินฉบับไท่ซู  ซึ่งต่อมาได้รับการแก้ไขให้ถูกต้องแม่นยำขึ้น  เป็น...ปฏิทินฉบับหยวนเจียลี่  ซึ่งให้มีการเพิ่มเดือนอธิกมาส ๗ เดือน  ในทุกๆ รอบ ๑๙ ปี
ถึงปี  พ.ศ. ๙๖๓ – ๑๑๓๒   สมัยราชวงศ์เหนือ-ใต้  มีคนจีนที่เป็นอัจฉริยะทางคณิตศาสตร์  ชื่อจู่ชงจือ  (จู่ชงจือหรือโจ้วชงจื่อ)  เป็นผู้ที่คิดได้ค่า (พาย)  และสามารถทำนายกำหนดการเกิดสุริยุปราคา  และจันทรุปราคา  วงจรครบรอบปีของดวงอาทิตย์  ฯลฯ  ได้ศึกษาและแก้ไขปฏิทินจีนโบราณให้ดียิ่งขึ้น  เป็นผู้กำหนดหลักเกณฑ์ใหม่ในการเพิ่มเดือนอธิกมาสว่าแต่ละปีควรมี  ๓๖๕  วัน

         แต่การดูวันทางจันทรคติทำให้แต่ละปีมีเพียง  ๓๕๔ – ๓๕๕ วัน  จึงควรปรับเพิ่มอธิกมาสว่า  ให้เพิ่มเป็นจำนวน  ๑๔๔ เดือนในทุกรอบ  ๓๙๑ ปี  เรียกปฏิทินจีนฉบับใหม่ที่แก้ไขโดยจู่ชงจือว่าปฏิทินฉบับต้าหมิงลี่  และจากการที่ปฏิทินจีนใช้หลักการจันทรคติ  ๑ ปี  มี ๓๕๔ วัน  ในขณะที่ปฏิทินสากลเป็นแบบสุริยคติ  จึงมีจำนวนวันใน ๑ ปี  ที่แม่นยำกว่าคือ  ๓๖๕ วัน  ทำให้วันตรุษจีนซึ่งตรงกับวันที่ ๑ เดือน ๑ ของจีน  เมื่อปรับมาเป็นวันในปฏิทินสากลจะเปลี่ยนไปเรื่อยๆ ไม่มีวันตรงกันเลย
อย่างในปี  พ.ศ. ๒๕๔๓  วันตรุษจีนตรงกับวันที่  ๕  กุมภาพันธ์  ปี  ๒๕๔๔  วันตรุษจีนตรงกับวันที่  ๒๔  มกราคม  เป็นต้น